Δημοσίευμα

Κρήτη, 1894. Τέλη της Τουρκοκρατίας στο νησί που θα οδηγήσει στη σφαγή του 1898. Οι πρωταγωνιστές του νέου μυθιστορήματος του Δημήτρη Στεφανάκη θα πρέπει να ανταπεξέλθουν στις δοκιμασίες που θέτουν τα μεγάλα γεγονότα στον απλό άνθρωπο είτε αυτός ζει στο Βερολίνο, στο Παρίσι του Μεσοπολέμου ή στα χωριά της Νότιας Κρήτης.

Γεννημένος στις αρχές της δεκαετίας του ’60 ο Δημήτρης Στεφανάκης σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε το 2000 με το μυθιστόρημά του «Φρούτα εποχής» και έκτοτε έχουν κυκλοφορήσει άλλα οκτώ μυθιστορήματά του. Το μυθιστόρημά του «Μέρες Αλεξάνδρειας» (2007) μεταφράστηκε στα γαλλικά, τιμήθηκε με το Prix Mediterranee Etranger 2011 και στη συνέχεια μεταφράστηκε στα ισπανικά και στα αραβικά.

Ο Δημήτρης Στεφανάκης έχει επίσης ασχοληθεί με τη μετάφραση και το 2011 τιμήθηκε με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη, ενώ την ίδια χρονιά ήταν υποψήφιος για το Prix du Livre Europeen. Το 2014 αναγορεύτηκε από το γαλλικό κράτος Ιππότης του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών για την προσφορά του στον λογοτεχνικό χώρο και τη συμβολή του στην ανάδειξη των Γραμμάτων και των Τεχνών στη Γαλλία και τον κόσμο.

Ο «Μινώταυρος», η υπόθεση του οποίου παρουσιάστηκε επιγραμματικά παραπάνω, έδωσε την αφορμή για την παρακάτω συζήτηση με τον δημιουργό.

1. Στον «Μινώταυρο» το νέο σας μυθιστόρημα που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, μικροί ήρωες της καθημερινότητας μοιράζονται τις στιγμές τους. Μιλήστε μας για το νέο σας βιβλίο.

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα μεγάλων κόσμων από αυτά που σου δίνουν την εντύπωση πως μπορείς να χωρέσεις όλη την Ιστορία του ανθρώπου σ’ ένα βιβλίο. Αυτό βέβαια δεν μπορεί να γίνει, αλλά αρκείσαι στο γεγονός ότι προσπάθησες να αποδώσεις την πολυπλοκότητα της καθημερινότητας και των απλών ανθρώπων που τη μοιράζονται.

2. Ένας μυημένος αναγνώστης μπορεί να διακρίνει έναν ανοιχτό διάλογο με προηγούμενα βιβλία σας. Είναι θέμα μη αποχωρισμού από κάποιους ήρωες αφού, όπως έχετε δηλώσει «η λογοτεχνία είναι ένα μουσείο χαρακτήρων»; Είναι κάτι πιο βαθύ που εγείρει περαιτέρω ανάλυση;

Χαίρομαι που το διακρίνατε τόσο καθαρά. Πράγματι υπάρχει ένας ανοιχτός διάλογος με προηγούμενα βιβλία, ακόμα και μεταξύ των ηρώων.  Στον «Μινώταυρο» κάποιοι χαρακτήρες δίνουν απαντήσεις σε ερωτήματα που τέθηκαν από τους πρωταγωνιστές προηγούμενων βιβλίων μου. Πιστεύω σε αυτό τον διάλογο. Σε τελευταία ανάλυση στα βιβλία πρωταγωνιστούν άνθρωποι κι αυτοί οι άνθρωποι κάπου συναντιούνται έστω και  στον  κόσμο της μυθοπλασίας.

3. Ο «Μινώταυρος» είναι ένα μυθιστόρημα που εξελίσσεται στην Κρήτη. Οι ρίζες ενός ανθρώπου πόσο πιστεύετε ότι τον απελευθερώνουν ή τον δεσμεύουν αντίστοιχα;

Οι ρίζες καταρχάς σε εμπνέουν, είναι μια αρχή για να ξεκινήσει κανείς. Η δέσμευση έχει να κάνει περισσότερο με την ποιότητα της τέχνης σου και λιγότερο με τον τόπο σου. Όσο για την Κρήτη είναι ένας τόπος που εύκολα γίνεται μυθιστόρημα, γιατί οι ίδιοι οι Κρητικοί συμπεριφέρονται συχνά σαν μυθιστορηματικοί  ήρωες.

…στα βιβλία πρωταγωνιστούν άνθρωποι κι αυτοί οι άνθρωποι κάπου συναντιούνται έστω και  στον  κόσμο της μυθοπλασίας.

4. «…οι άνθρωποι εύκολα έπεφταν στην παγίδα του θαυμασμού» λέτε σε ένα σημείο. Ο χρόνος πόσο αλλάζει, πιστεύετε, το βλέμμα που θωρούμε τους άλλους;

Ο θαυμασμός είναι  κάτι που επιστρέφει συνήθως σε αυτόν που τον εκφράζει. Θαυμάζουμε κάποιον επειδή αυτό μας κολακεύει και επιβεβαιώνει την ανωτερότητά μας έναντι των άλλων. Όταν ο θαυμασμός παύει να υπηρετεί τη φιλαυτία, τον αποσύρουμε αμέσως.

Ο «Μινώταυρος» σηματοδοτεί μια εποχή ωριμότητας

5. Ιστορία και επανάληψη. Δύο λέξεις που συναντιούνται συχνά είτε σε προφορικές είτε σε γραπτές αναφορές. Ποιο είναι, θεωρείτε, το σημείο συνάντησής τους;

Η επανάληψη σημαίνει ότι οι μυθιστοριογράφοι έχουν δίκιο όταν λένε πως η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει. Η Ιστορία απλά καταγράφει αυτή την ορθή διαπίστωση.

6. Τα κείμενά σας αυτά με τι υλικά πλάστηκαν; Τι υπερίσχυσε και τι απορρίφθηκε στη συνέχεια; Και κυρίως τι σηματοδοτεί αυτό το νέο μυθιστόρημα;

Απορρίφθηκαν οι αρχικές προθέσεις, αλλά έτσι συμβαίνει συνήθως. Απορρίφθηκε επίσης η προτεραιότητα που δίνει ένας συγγραφέας στο ύφος. Υπερίσχυσε αντίθετα η ανάγκη να μιλήσουν οι χαρακτήρες και να επιβιώσουν σε 700 σελίδες μυθοπλασίας. Δεν είναι εύκολο, η αφήγηση στήνει παγίδες. Ο «Μινώταυρος» σηματοδοτεί μια εποχή ωριμότητας που δεν μπορούσα να φτάσω προηγουμένως. Στην περίπτωση αυτή ωριμότητα μπορεί να σημαίνει περισσότερη υπομονή και προσπάθεια, περισσότερος χρόνος συγγραφής.

7. «Λίγο πριν» τη σκέψη «λίγο μετά» την καταγραφή. Ποια συναισθήματα σας αιχμαλωτίζουν στην πορεία ενός κειμένου με βάση τους παραπάνω χρονικούς προσδιορισμούς;

Η σκέψη αποδίδει την πεποίθησή μας ότι γράφουμε μυθιστόρημα για να φιλοσοφήσουμε, η καταγραφή αποδεικνύει πως από τη στιγμή που γράφουμε μυθιστόρημα πρέπει απαραιτήτως να έχουμε αποφασίσει τι και πώς θα αφηγηθούμε.

8. Μια σύγχρονη συγγραφέας μάς αναφέρει πως «δεν έχουν ίσκιο όλες οι λέξεις». Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε γι’ αυτό το σκιώδες ένδυμα των λέξεων στα δικά σας κείμενα.

Στην πεζογραφία οι λέξεις βγαίνουν πάντα από ανθρώπινα χείλη, αλλά αυτό καμιά φορά το ξεχνάμε. Έτσι κάποιες λέξεις μένουν αδέσποτες και δεν αφήνουν αποτύπωμα. Αισθάνομαι πως  κι εμείς οι συγγραφείς υποδυόμαστε κάποιο ρόλο και από την ερμηνεία μας εξαρτάται αν ένα κείμενο θα είναι ενδιαφέρον ή όχι κι αν όλες οι λέξεις μας θα ρίξουν τον ίσκιο τους στο χαρτί. 

9. «Ο νέος αιώνας έπρεπε να τον οδηγήσει σε μια ζωή ολόδική του, που θα την έλεγχε από την ώρα που άνοιγε τα μάτια μέχρι να τα κλείσει ξανά». Αν ο χρόνος είχε ένα μεγάλο αυτί να ακούει τις σκέψεις / ερωτήσεις των ανθρώπων, τι θα τον ρωτούσατε;

Θα τον ρωτούσα να μου πει γιατί καταστρέφει με τέτοια αναλγησία τους ανθρώπους και τα δημιουργήματά τους, γιατί εξαλείφει τις εποχές με την ευκολία που σβήνει κάποιος με το σφουγγάρι κάτι από τον μαυροπίνακα. Αλλά προφανώς δεν θα έπαιρνα απάντηση. Γι’ αυτό άλλωστε και συνεχίζω να γράφω μυθιστόρημα αντιστεκόμενος στον χρόνο.

10. Πριν σας ευχαριστήσω για την ειλικρινή σας διάθεση, θα ήθελα να μου αποκαλύψετε κάποιες πρώτες σκέψεις του επόμενού σας συγγραφικού ταξιδιού. Είστε καθ’ όλα έτοιμος για νέες ανακαλύψεις;

Θα έλεγα πως με έχουν βάλει στη μέση οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος για το οποίο συζητήσαμε και εκείνοι που αναμένεται να πρωταγωνιστήσουν στο επόμενο. Είναι αυτή η άχαρη περίοδος που αφήνεις έναν αγαπημένο κόσμο, που τόσο μόχθησες για να κατακτήσεις, για χάρη ενός καινούργιου κόσμου τον οποίο ακόμη προσπαθείς να γνωρίσεις.

Το βιβλίο του Δημήτρη Στεφανάκη, “Μινώταυρος” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

ΠΗΓΗ: https://thebook.gr/synentefxi-dimitris-stefanakis-synechizo-na-grafo-mythistorima-antistekomenos-ston-chrono/