Δημοσίευμα

Γεωγραφία, Ιστορία, τοπικότητα αλλά και η πολυσχιδής δράση αναδεικνύουν τον πόλεμο και τη σύγκρουση. 

Οι επίμονοι αναγνώστες συχνά αναπτύσσουν με τα χρόνια τις δικές τους υποκειμενικότητες και συμπεριληπτικότητες, σε έναν υπαρκτό ή νοερό διάλογο με τον ή τη συγγραφέα, που διαγράφει τροχιές εναλλασσόμενων συγκλίσεων και αποκλίσεων. Με τον Δημήτρη Στεφανάκη, μυθιστοριογράφο, μεταφραστή και δοκιμιογράφο, η σύγκλιση στη μυθοπλασία χρονολογείται σχεδόν από το 2007 και την αφηγηματική/αναγνωστική ευθύνη είχαν οι βραβευμένες «Μέρες Αλεξάνδρειας», που πλέον αποδεδειγμένα ενθουσίασαν κοινό και κριτική.

Ο μυθιστοριογράφος Στεφανάκης θυμίζει τους ανήσυχους και τολμηρούς ήρωες των πολυπρόσωπων και πολυεπίπεδων διηγήσεών του. Η μετακίνηση είναι μαθητεία. Η περιπέτεια σε νέα αφηγηματικά νερά, μια πρόκληση. Η αναμέτρηση με την Ιστορία επιβεβλημένη. Με άλλα λόγια. Ο συγγραφέας απέφυγε το ναρκοπέδιο μιας πρόσφατης επιτυχίας, και έθεσε –μετά τις Μέρες Αλεξάνδρειας– νέες στοχεύσεις στα επόμενα οκτώ βιβλία του, κρατώντας ως αγαπημένη γεωγραφία τη Μεσόγειο.

Πέρασαν δεκαέξι δημιουργικά χρόνια, για να βρουν οι Μέρες Αλεξάνδρειας τον αντίλαλό τους στη γενέθλια Κρήτη. Σε ένα νέο, πολύπτυχο μυθιστόρημα, με εναλλαγή γενεών, ιστορούμενα στο τέλος του 19ου αιώνα και την Τουρκοκρατία έως και στο πρώτο μισό του 20ού, στο τέλος των αυτοκρατοριών και στην ανάδυση των εθνικισμών. «Πρέπει κανείς να δει την Κρήτη ως μέρος της γενικότερης αφηγηματικής γεωγραφίας στην εποχή που εκτυλίσσεται το μυθιστόρημα. Κανένας και πόσο μάλλον η Κρήτη δεν είναι ξεκομμένος από τις εξελίξεις που μας έφεραν ώς εδώ», επισημαίνει ο συγγραφέας.

Στο νέο μυθιστόρημά του, η δράση είναι πυκνή, η πλοκή περίτεχνη, η γεωγραφία κοσμοπολίτικη, οι ταξικές διακρίσεις αναντίρρητες, οι αναμετρήσεις της μεγάλης με τη μικρή ιστορία σκληρές και άνισες. Γιατί; «Είναι η περίοδος εκείνη που η Κρήτη ανακτά την ταυτότητά της και εισέρχεται στη σύγχρονη εποχή με βασανιστικούς αγώνες», λέει ο Στεφανάκης. «Η πρώτη λέξη που μου έρχεται στο μυαλό είναι η λέξη αντίσταση».

Ο «Μινώταυρος» είναι ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα, με δύο –ή περισσότερα– πρωταγωνιστικά πρόσωπα, δευτεραγωνιστές και πολλά άλλα ελάσσονος ή μικρότερης παρέμβασης και δράσης. Καθένα ενεργεί σε πολύ καλά σχεδιασμένες αφηγηματικές ενότητες. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις μιας τόσο σύνθετης πλοκής; «Προσεκτικός σχεδιασμός αλλά κυρίως επαγρύπνηση όσο γράφεται το μυθιστόρημα. Σε μια αφήγηση με τόσα πρόσωπα, το καθένα από τα οποία διεκδικεί για λογαριασμό του κι έναν βαθμό αυτονομίας, είναι πολύ εύκολο να πάει κάτι στραβά. Και το χειρότερο είναι πως δεν το αντιλαμβάνεσαι αμέσως κι αυτό σε αναγκάζει να γυρίσεις πίσω, συχνά πολύ πίσω, για να διορθώσεις τα αδιόρθωτα».

Γεωγραφία, Ιστορία, τοπικότητα αλλά και η πολυσχιδής δράση αναδεικνύουν τον πόλεμο και τη σύγκρουση, σε διαφορετικές εποχές, μορφές και κλίμακες σε κεντρικό θέμα. «Οι ιστορικές μαρτυρίες οδηγούν στο συμπέρασμα πως τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας στο νησί είναι εποχή τρόμου και βαθιάς αγωνίας», λέει ο Δημήτρης Στεφανάκης. «Η ζωή και η ασφάλεια των ανθρώπων ήταν ζήτημα τύχης. Οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος, θύματα μιας παράξενης ειρωνείας, πασχίζουν να βγουν από αυτή την ανελευθερία με κάθε κόστος».

Αιματηροί κύκλοι, βίαιοι, συχνά ανελέητοι, επάλληλοι ή τεμνόμενοι. Οθωμανοί, Γερμανοί, Εμφύλιος, βεντέτες. Ο εχθρός αλλάζει. Ο τροχός γυρίζει. «Ο πόλεμος και το εμπόριο είναι τα δυο πόδια του πολιτισμού μας», διαβάζουμε ξεκινώντας τις «Μέρες Αλεξάνδρειας». Για να συμπληρώσει σήμερα ο συγγραφέας: «Είναι αφελής όποιος πιστεύει πως ο πόλεμος έπαψε ποτέ να είναι συστατικό στοιχείο κάθε εποχής. Από την εποχή της Τροίας μέχρι σήμερα ο πόλεμος διαμορφώνει τους χάρτες, τις ιδέες, τους ανθρώπους και τη μοίρα τους»

Οπως και σε άλλα βιβλία του Στεφανάκη, έτσι και στον «Μινώταυρο» οι μυθιστορηματικοί ήρωες συνομιλούν και με ιστορικά πρόσωπα, τα οποία γίνονται μέρος της μυθοπλασίας: Ελευθέριος Βενιζέλος, Τόμας Μαν, Καλομοίρης, Εριχ Μαρία Ρεμάρκ, Γιώργος και Μαρώ Σεφέρη, ακόμη κι ο Αϊνστάιν κάνει ένα φευγαλέο πέρασμα! Αναρωτιέμαι αν πρόκειται για μια παρακινδυνευμένη –αφηγηματικά– επιλογή, αυτή της συνύπαρξης του «μικρού» και πρόσκαιρα από τη μυθοπλασία γεννημένου με το «μεγάλο» και στην Ιστορία πολιτογραφημένο. «Είναι ένα προσωπικό πάθος στο οποίο δεν κατάφερα ποτέ να αντισταθώ», θα πει με ειλικρίνεια! «Κατά τη γνώμη μου αποτελεί πράξη αντίστασης στην Ιστορία να αντιπροτείνεις ένα δικό σου σκίτσο για τους ευνοούμενους της ανθρώπινης μοίρας».

Ο Στεφανάκης αγαπά το ερωτικό θέμα, τους ατελέσφορους έρωτες αλλά και τις πραγματωμένες, κατασταλαγμένες αγάπες. Αποφεύγει τα στερεότυπα, όσα πάθη κι αν κρύβουν σε μια ιστορία, και ιχνογραφεί τους γυναικείους χαρακτήρες προσεκτικά, με ιστορικότητα, οξυδέρκεια, επινοητικότητα! Στον «Μινώταυρο» η αφηγηματική τεχνική του φτάνει με την κεντρική ηρωίδα, τη Μαργώ, μια τολμηρή, δυναμική κοσμοπολίτισσα αστή, στην καλύτερή της ώρα! «Από όλες τις ηρωίδες που επινόησα μέχρι σήμερα η Μαργώ είναι η πιο οικουμενική, η πιο αισθαντική και με την έννοια αυτή η πιο συνταρακτική από όλες», θα πει. « Η δική μου Αννα Καρένινα».

Και ο Μινώταυρος, που παραπέμπει ο τίτλος εκτός από τον γνωστό μύθο, ο οποίος μιλάει για ασέβεια σε θεό, άνομο έρωτα, φόρο αίματος και τελικά απελευθέρωση με προέλευση από την Αθήνα; Εμβληματικός και συμβολικός, είναι ένας τίτλος ισχυρός, δυσδιάκριτα ανιχνεύσιμος στο μυθιστόρημα, που διαχέεται μαζί με τον συμβολισμό του, δίχως να εγκλωβίζεται σε μονοσήμαντες ταυτίσεις. «Ο Μινώταυρος είναι ένα μεσογειακό αρχέτυπο συνδεδεμένο με την Κρήτη. Κι όπως συμβαίνει με όλα τα αρχέτυπα, έχουμε απωθήσει την αρχική σημασία του. Στο μυθιστόρημα οι Μινώταυροι είναι περισσότεροι από ένας. Θα έλεγα πως είναι μάλλον ένα μεταβαλλόμενο μοτίβο για να συνδέσω πρόσωπα και πράγματα που ο χρόνος και οι καταστάσεις δεν μας επιτρέπουν πάντα να τα συσχετίσουμε».

ΠΗΓΗ: https://www.efsyn.gr/nisides/406133_o-minotayros-menei-akomi-edo

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ