Δημοσίευμα

Το 1865, χρονολογία της έκδοσης του μυθιστορήματος, ο γαλλικός ρεαλισμός είναι στο φόρτε του: Μπαλζάκ, Σταντάλ και Φλωμπέρ έχουν ορίσει ο καθένας με τον τρόπο του τους κανόνες του παιχνιδιού, και οι εκτενείς αφηγήσεις είναι πια το αγαπημένο ανάγνωσμα χιλιάδων ανθρώπων.

Ανάμεσα σε ό,τι προηγήθηκε και σε αυτό που μέλλει να ακολουθήσει με τον Μωπασάν, τον Ζολά, και τον Ανατόλ Φρανς, μέχρι το τέλος του δεκάτου ενάτου αιώνα, η παρουσία των Εντμόντ και Ζυλ Γκονκούρ, μοιάζει να στριμώχνεται μέσα στην μυθιστορηματική κοσμογονία. Στην πραγματικότητα βιβλία σαν την Ζερμινί Λασερτέ δεν γράφονται κάθε μέρα, ακόμα κι αν ολοκληρώνονται με τον ιδιαίτερο τρόπο των δύο αδελφών.

Οι Γκονκούρ συλλέγοντας μεθοδικά το υλικό τους από την εγγύς καθημερινότητά τους, βάζουν ίσως χωρίς κι οι ίδιοι να το αντιλαμβάνονται, τις βάσεις για το νατουραλιστικό μυθιστόρημα. Ωστόσο η περίφημη ηρωίδα τους δεν είναι μια απλή αντιγραφή της υπηρέτριάς τους, Ροζ Μαλένγκρ, αλλιώς δεν θα γινόταν ποτέ μια εμβληματική πρωταγωνίστρια των μεγάλων αφηγήσεων. Οι Γκονκούρ κοινωνοί των τάσεων της εποχής τους, γνωρίζουν καλά πώς να αφαιμάσσουν τους ήρωες των μυθιστορημάτων τους και πώς να αξιοποιούν τις ακραίες πιθανότητες της μοίρας τους.

Μια σύγχρονη Λασερτέ δεν θα επέτρεπε στον δημιουργό της, στο πλαίσιο της συγγραφικής δεοντολογίας, να την τσαλακώσει και να την δοκιμάσει με τέτοια βαναυσότητα. Οι Γκονκούρ όχι μόνο διασύρουν αφηγηματικά την ηρωίδα τους, αλλά παίζουν συνεχώς με τα αντιθετικά ζεύγη της ανθρώπινης ψυχολογίας, με την αναποφασιστικότητα, την ευμετάβολη φύση, τα πισωγυρίσματα της ψυχής. Όλα αυτά παραπέμπουν ευθέως στην ντοστογιεφσκική μεθοδολογία – για να καταλάβουμε ότι η διπροσωπία των χαρακτήρων δεν αποτελεί ευρεσιτεχνία του Ρώσου.

Το μυθιστόρημα των Γκονκούρ είναι συγκινητικό γιατί είναι τόσο τολμηρό χωρίς να γίνεται χυδαίο. Είναι όμως και συναρπαστικό γιατί πειραματίζεται με το πεπρωμένο χωρίς να φθάνει σε ακρότητες. Είναι επίσης και μια πολύτιμη τοιχογραφία του Παρισιού στον δέκατο ένατο αιώνα, μιας πόλης που θυμίζει σε πολλά την ανθρώπινη ψυχή και τα πάθη της. Το ακροτελεύτιο μέρος της ιστορίας αυτής καταλήγει σε ένα δοξαστικό για την πόλη του Φωτός, σε μια επίδειξη ποιητικού πνεύματος στο οποίο δεν μας είχε συνηθίσει η πεζογραφία τον καιρό εκείνο. Η φροντισμένη έκδοση φέρνει αναμφίβολα την σφραγίδα και το μεράκι της Έφης Κορομηλά.

Ζερμινί Λασερτέ. 
E&J de Goncourt
Μετάφραση Έφη Κορφομηλά
Εκδόσεις Νεφέλη

Δημήτρης Στεφανάκης