Δημοσίευμα

Ο Δημήτρης Στεφανάκης στο έκτο του μυθιστόρημα «Θα πολεμάς με τους θεούς» (εκδόσεις Πατάκη, σ.571, € 20,09) εξετάζει τη διαχρονικότητα ενός ήρωα. Του Λεωνίδα. Ο συγγραφέας γράφει και για το σήμερα και αρνείται τον όρο «ιστορικό μυθιστόρημα». Αναδεικνύεται ο αρχαίος κόσμος που δεν είναι και τόσο μακρινός, αλλά και η ανθρώπινη πλευρά του βασιλιά της Σπάρτης.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ: Το έκτο σας μυθιστόρημα έχει ήρωα τον Λεωνίδα. Πόσο εξυπηρετούν τον συγγραφέα ιστορικά πρόσωπα;

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ: Κατ' αρχάς, ο Λεωνίδας δεν είναι τόσο γνωστός όσο νομίζουμε. Υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για τη ζωή του μέχρι την ηλικία των σαράντα ετών. Αυτό τον καθιστά ακαταμάχητη πρόκληση για έναν λογοτέχνη. Στην ουσία, έχεις να κάνεις με έναν χαρακτήρα που θα πρέπει να τον επινοήσεις εξαρχής. Παραμερίζεται λοιπόν η Ιστορία και πιάνει δουλειά η μυθοπλασία.

Α.Σ.: Ο συγγραφέας μπορεί να μορφώσει ιστορικά τον αναγνώστη;

Δ.Σ.: Παλαιότερα μού είχαν κάνει την ερώτηση: «Ποια λέξη θα διέσωζα σε ενδεχόμενη βιβλική καταστροφή;». Απάντησα: το μυθιστόρημα. Περιέχει τα πάντα. Τέχνη, πολιτική, Ιστορία, έρωτα, φιλοσοφία, καθημερινότητα. Είναι μια τεράστια δεξαμενή, όπου χύνεται η σύνολη ανθρώπινη γνώση και εμπειρία.

Α.Σ.: Τι καινούργιο μαθαίνουμε, λοιπόν, από ένα βιβλίο σαν το «Θα πολεμάς με τους θεούς»;

Δ.Σ.: Ανακαλύπτουμε όσα αποσιώπησε η «αθηνοκεντρική» εκδοχή της αρχαιότητας. Η πόλη του Λεωνίδα πριν από τα μηδικά είναι μια πόλη ανοιχτή -θυμηθείτε τις μεγάλες καλοκαιρινές γιορτές, όπου συνέρρεαν χιλιάδες επισκέπτες- πλούσια, χάρη στα κοιτάσματα σιδήρου στον Ταΰγετο και όχι μόνο, καλλιτεχνική, με τα περίφημα λακωνικά αγγεία και τις επιδόσεις των Σπαρτιατών στη μουσική και στον χορό, αλλά και ανεκτική σε προκλήσεις όπως η δωρική κωμωδία, που οι πουριτανοί Αθηναίοι την απέρριπταν. Οι Λάκωνες, αντίθετα από ό,τι πιστεύουμε, ήταν καλοφαγάδες, με έντονη φιλοσοφική διάθεση, που την αποδείκνυαν στον καθημερινό τους λόγο. Στο μυθιστόρημά μου αναδεικνύεται πρωτίστως η ανθρώπινη πλευρά του Λεωνίδα αλλά και η καθημερινότητα ενός ολόκληρου κόσμου, από τη νότια Πελοπόννησο μέχρι τις Θερμοπύλες και από τα νησιά του Αιγαίου έως τις μητροπόλεις της Μικράς Ασίας.

Α.Σ.: Το επίθετο «ιστορικό» σωστά χαρακτηρίζει βιβλία σαν το δικό σας;

Δ.Σ.: Το «Θα πολεμάς με τους θεούς» έχει φόντο την Ιστορία, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτε. Το μυθιστόρημα, ως είδος, δεν υπήρξε ποτέ μονοδιάστατο. Δεν αποκαλούμε για παράδειγμα ιστορικό μυθιστόρημα το «Πόλεμος και Ειρήνη». Γιατί θα έπρεπε να συμβεί αυτό στην περίπτωση του δικού μου βιβλίου όπου, εν τέλει, πρωταγωνιστεί ένας άνθρωπος σαν όλους εμάς; Ο Λεωνίδας δεν είναι από τα χαϊδεμένα παιδιά της Ιστορίας.

Α.Σ.: Διαβάζοντας το βιβλίο σας, είχα συνεχώς την αίσθηση ότι στη θέση τού Λεωνίδα θα μπορούσε να είναι κάποιος άλλος και να είμαστε στο σήμερα...

Δ.Σ.: Ακριβώς. Η διαφορά μεταξύ Ιστορίας και Λογοτεχνίας είναι ότι η πρώτη θυμίζει μουσείο, όπου αντικρίζει κανείς απολιθώματα ενός παρελθόντος. Η Λογοτεχνία, αντίθετα, μ' ένα μαγικό άγγιγμα, καταφέρνει να ζωντανέψει όλα αυτά και τα αφήνει να ξετυλιχτούν μπροστά μας, σαν να διαδραματίζονται εκείνη ακριβώς τη στιγμή που τα διαβάζουμε.

Α.Σ.: Η ιστορία του Λεωνίδα είναι επίκαιρη;

Δ.Σ.: Ασφαλώς. Αυτός, τον οποίο ο βασιλιάς της Ασίας θεωρούσε ασήμαντο φύλαρχο της Πελοποννήσου, αντιτάχθηκε στη νομοτέλεια τής ισχύος, γελοιοποιώντας τον θεωρητικά δυνατό. Σε ποιον δεν θα άρεσε να είναι με τους αδυνάτους και να υπερασπίζεται αξίες και ιδανικά σε μια εποχή σαν τη δική μας, όπου φαίνεται να θριαμβεύει το δίκαιο του ισχυρού;

Α.Σ.: Ο χρόνος κατέχει βασική θέση στα βιβλία σας. Πώς τον αντιμετωπίζετε;

Δ.Σ.: Ως πρόκληση που πρέπει να υπερβώ. Στο προηγούμενο βιβλίο μου κατάργησα τον χρόνο επαναφέροντας έναν άνθρωπο από το παρελθόν. Στην περίπτωση του Λεωνίδα διέγραψα μονομιάς τα δυόμισι χιλιάδες χρόνια που μας χωρίζουν. Ηταν σαν να έγραφα για το σήμερα, φροντίζοντας βέβαια να απέχω από ιστορικές ανακρίβειες.

Α.Σ.: Αυτή την εποχή, οι συγγραφείς φυλάνε Θερμοπύλες;

Δ.Σ.: Θα έλεγα ότι λείπουν οι μαχόμενες συνειδήσεις τύπου Καμί. Λείπουν οι πνευματικές προσωπικότητες με το ειδικό βάρος που θα προέτασσαν τα στήθη τους για να αποτρέψουν δυσάρεστες εξελίξεις. Η νέα γενιά διανοουμένων, ωστόσο, ίσως κρύβει δυσάρεστες εκπλήξεις για τους ιθύνοντες αυτού του κόσμου.

Α.Σ.: Το βιβλίο σας «Μέρες της Αλεξάνδρειας» κυκλοφόρησε και στη Γαλλία. Αποτελεί καταξίωση;

Δ.Σ.: Οι «Μέρες της Αλεξάνδρειας» με καθιέρωσαν στη συνείδηση του ελληνικού αναγνωστικού κοινού. Ελπίζω να γίνει κάτι ανάλογο και στη Γαλλία. Θα ήταν καλό για όλη την ελληνική λογοτεχνία. *