Δημοσίευμα

Ο Δημήτρης Στεφανάκης γράφει στο 7ο τεύχος του περιοδικού ΚΛΕΨΥΔΡΑ: ΑΒΕΣΣΑΛΩΜ, ΑΒΕΣΣΑΛΩΜ

Σενάριο για γουέστερν, μυθιστορηματική απομίμηση αρχαίας τραγωδίας, μάθημα αμερικανικής ιστορίας, έπος ομηρικών διαστάσεων … όπως κι αν χαρακτηρίσει κανείς το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ», το αριστούργημα του Ουίλιαμ Φώκνερ, παραμένει το σημαντικότερο ίσως κείμενο που μας έδωσε μέχρι σήμερα ο Νέος κόσμος. Μπορεί να έχει καταπιεί κανείς όλο το Φωκνερικό έργο αλλά αν δεν διάβασε το εν λόγω μυθιστόρημα είναι σαν να μην έχει διαβάσει τίποτε. Οτιδήποτε άλλο γραμμένο από το χέρι του μεγάλου Αμερικάνου είτε προαναγγέλλει είτε σχολιάζει εκ των υστέρων το κείμενο αυτό. Έτσι όμως δεν συμβαίνει συνήθως; Τα μεγάλα έργα δεν προβάλλουν ακριβώς τη στιγμή που έχουν ωριμάσει στο νου ενός δημιουργού αφού προηγουμένως έχουν αιμοδοτηθεί από έργα ήσσονος σημασίας; Τι θα ήταν στ’ αλήθεια το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ» αν δεν είχε προηγηθεί το «Καθώς Ψυχορραγώ» ή το «Η Βουή και το Πάθος» και αν αντίστοιχα δεν ακολουθούσαν τα «Άγρια φοινικόδεντρα»;
Η βιβλική φιγούρα του Τόμας Σάτπεν εισβάλλει στο μυθιστορηματικό πλατό της φανταστικής κομητείας της Γιοκναπατάφα το 1933 προικισμένη με την απληστία ενός κακού που αποτελεί την γενεσιουργό δύναμη του μύθου. Μέχρι το 1869, οπότε δολοφονείται, θα πλουτίσει, θα παντρευτεί, θα πολεμήσει, θα μηχανορραφήσει, ζώντας μια συναρπαστική ζωή που θα πριμοδοτήσει τη Φωκνερική σκηνή με απίστευτες επινοήσεις: Αιμομικτικά επεισόδια, φυλετικές διακρίσεις, εμφύλια σύρραξη… O Αμερικανικός Νότος βράζει στο καζάνι της αφήγησης κι η μοίρα καθενός από τους ήρωες είναι το μερτικό από ένα κόσμο που γέννησε αργότερα την παγκόσμια Υπερδύναμη. Τα σπέρματα της τραγωδίας ορατά στις προσωπικές επιλογές του καθενός και τα σχολιάζει ο αόρατος Χορός κι η αφηγηματική μανιέρα που καθιέρωσε τον Φώκνερ ως τον σημαντικότερο Αμερικανό πεζογράφο του εικοστού αιώνα. Η θεατρικότητα της γραφής του υπερβαίνει κάθε δημιουργική φαντασία. Κανείς πριν από αυτόν και πόσω μάλλον ύστερα από αυτόν δεν θα συλλάβει με τόση ενάργεια την ιδέα της αφήγησης ως λαϊκού δικαστηρίου. Τίποτε δεν είναι πια δεδομένο. Ποιος μπορεί να ξεχωρίσει την αλήθεια από το ψέμα, το καλό από το κακό, την πραγματική διάσταση ενός γεγονότος σημαντικού ή ασήμαντου;

Πόσο γρήγορα εναλλάσσεται το θετικό και αρνητικό πρόσημο μπροστά από τους χαρακτήρες, από τα παιδιά του Σάτπεν, για παράδειγμα, τον Χένρι και την Τζούντιθ, αλλά και τον ετεροθαλή τους αδερφό τον Τσαρλς Μπον! Πόσο εύκολα ανατρέπεται η φαινομενική αρμονία των σχέσεων με τον Χένρι να σκοτώνει τον Τσαρλς μπροστά από τη κτήμα του πατέρα τους, για να αποτρέψει το ενδεχόμενο της αιμομιξίας! Αδιανόητη η ευκολία με την οποία αθώα χέρια βάφονται με ανθρώπινο αίμα. Ο μύθος των Ατρειδών στην αμερικάνικη εκδοχή του. Εγκλήματα μικρά ή μεγάλα σκάνε σαν κροτίδες στη συνείδηση του αναγνώστη και κλιμακώνουν αριστοτεχνικά την πλοκή.Το μυθιστόρημα είναι κομμένο στα δύο από την κοσμογονία του εμφυλίου που παρεμβάλλεται. Ό,τι συμβαίνει πριν κι ό,τι συμβαίνει μετά ανήκει σε διαφορετικούς κόσμους όπως ακριβώς πρέπει να είναι ύστερα από κάθε πόλεμο. Τίποτε όμως από όλα αυτά δεν θα γινόταν αντικείμενο διήγησης αν δεν υπήρχε η αφηγηματική βούληση του Κουέντιν Κόμσον, ο οποίος το 1909, δεκαετίες ύστερα από όσα συνέβησαν, σε ηλικία μόλις είκοσι ενός ετών συλλέγει τα πρώτα θραύσματα αυτής της ιστορίας από την μις Ρόζα Κόλντφιλντ, αδελφή της συζύγου του Σάτπεν, Έλεν (και για μικρό διάστημα αρραβωνιαστικιά του). 
Ο ίδιος καθιστά μετόχους του στην διήγηση τόσο τον πατέρα του, παλιό φίλο του Σάτπεν, όσο και τον Σρηβ, συγκάτοικό του στο Χάρβαρντ. Για ένα διάστημα παραμένει απλός χειριστής της μυθιστορηματικής ρουλέτας μέχρι εκείνη τη νύχτα κατά την οποία επισκέπτεται την φυτεία του Σάτπεν με την μις Ρόζα κι εκεί βρίσκει τον Χένρι, γέρο πια κι έτοιμο να πεθάνει. Η επίσκεψη αυτή κατά κάποιο τρόπο θα προκαλέσει την πυροδότηση της λύσης του δράματος λίγους μήνες αργότερα.
Ο Φώκνερ αναπτύσσει την ιστορία του μεθοδικά με αφηγηματικούς μαιάνδρους, με την ηρεμία εκείνου που ξεφλουδίζει αργά ένα κρεμμύδι προκειμένου να φτάσει στον καθαρό πυρήνα του. Εντυπωσιάζει η παράπλευρη χρήση στοιχείων από την αρχαία Ελληνική τραγωδία, η επανάληψη γλωσσικών μοτίβων αλλά και ένας λογοτεχνικός αυτισμός που ακυρώνει τις όποιες προθέσεις μας για την ανεύρεση της αλήθειας. 

Από την άλλη ο Φώκνερ κινείται σ’ ένα βιβλικό πλαίσιο εξιστόρησης αφήνοντας μια εντύπωση θεογονίας στα τεκταινόμενα με τον στόμφο και την αδιαλλαξία ιερού βιβλίου. Καταχράται το στοιχείο της επανάληψης όχι μόνο χάριν της μουσικότητας του κειμένου αλλά και για να υποβάλει στον αναγνώστη την ιδέα του μύθου ως συστατικού όλων των θρησκειών. Στα μείζονα επεισόδια του μυθιστορήματος οι χαρακτήρες παραβιάζουν τη μια μετά την άλλη τις θεϊκές εντολές. Με άλλα λόγια είναι η ύβρις που θα επιφέρει τη νέμεση. Κανένας ήρωας δεν μένει ατιμώρητος. Ακόμα κι ο φαινομενικά αμέτοχος Κουέντιν θα λάβει τη δική του τιμωρία σε άλλο κύκλο που στοιχειοθετείται με το «η Βουή και το Πάθος». Γιατί και η απλή περιέργεια αποτελεί θανάσιμο παράπτωμα. Μήπως αυτή δεν είναι και η ουσία του προπατορικού αμαρτήματος; Μήπως αυτό ακριβώς δεν υπονοεί κι ο Φώκνερ στο εξαιρετικό απόσπασμα όπου αποδίδεται σ’ ένα σκυλί το στοιχείο της περιέργειας το οποίο όπως γράφει «απαντάται μόνο στους ανθρώπους και στους πιθήκους»;
Λέμε συχνά ότι οι μεγαλύτερες μυθιστορηματικές σελίδες γράφτηκαν στη γηραιά ήπειρο. Το ίδιο το μυθιστόρημα άλλωστε δεν είναι παρά ένα δώρο της Ευρώπης στον πολιτισμένο κόσμο. Ωστόσο το μικρόβιο της αφήγησης έχει προ πολλού μεταδοθεί στις τέσσερις γωνιές της υφηλίου. Η Αμερικανική ήπειρος μπορεί με τη σειρά της να καυχιέται για τις εξαιρετικές εκείνες στιγμές που δώρισε στο σώμα της παγκόσμιας λογοτεχνίας από το «Άλικο γράμμα» και τον «Μόμπι Ντικ» μέχρι τα «Εκατό χρόνια μοναξιάς». Πάνω από όλα όμως μπορεί να καυχιέται για το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ», το απόσταγμα της φωκνερικής τέχνης που ξεπερνά σε τόλμη και ελευθερία οποιοδήποτε μυθιστορηματικό κείμενο του εικοστού αιώνα.

Δημοσιεύθηκε Περιοδικό ΚΛΕΨΥΔΡΑ(τ.7), τον Νοέμβρη του 2014

Ο Δημήτρης Στεφανάκης γράφει στο 7ο τεύχος του περιοδικού ΚΛΕΨΥΔΡΑ/Νοέμβριος 2014: ΑΒΕΣΣΑΛΩΜ, ΑΒΕΣΣΑΛΩΜ

Αναρτήθηκε από: Dimitris Stefanakis

Ο Δημήτρης Στεφανάκης γεννήθηκε το 1961. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Είναι συγγραφέας δώδεκα μυθιστορημάτων και ενός δοκιμίου. Έχει... Διαβάστε περισσότερα...

Comments - Σχόλια

Share this Post:

Συνεχίστε την ανάγνωση...