Δημοσίευμα

Κριτική ανάλυση της Τζένης Μανάκη για τον Μινώταυρο - literarure.gr

Κριτική ανάλυση της Τζένης Μανάκη για τον "Μινώταυρο" του Δημήτρη Στεφανάκη, στο literarure.gr
Κριτική ανάλυση της Τζένης Μανάκη για τον Μινώταυρο - literarure.gr

“ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΑΓΑΠΕΣ ; αναρωτιόταν η Μαργώ, Πεθαίνουν, απαντούσε μόνη της. Αναζητούσε μέσα της τον παλιό αγαπημένο της και δεν τον έβρισκε πια. Αντί γι’ αυτόν έχασκε μια αμυδρή νοσταλγία. Και όσο αδιανόητη έμοιαζε κάποτε η ζωή μακριά του, άλλο τόσο αδιανόητη θα της φαινόταν σήμερα δίπλα του. Φαίνεται πως και οι αγάπες δεν είναι παρά σχήματα του χρόνου, μια πλάνη από την οποία γιατρεύεται κανείς αργά ή γρήγορα.”

Μετά έξι χρόνια απουσίας, ο Δημήτρης Στεφανάκης επανέρχεται με μια μεγάλη αφήγηση, ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα που έχει ως βάση την Ιστορία, υπηρετεί όμως κατ΄ εξοχήν τη λογοτεχνία, δημιουργώντας μια εύληπτη πραγματεία της ποιητικής του χρόνου, της ανθρώπινης προσδοκίας, της ίδιας  της ζωής,  εκφρασμένη με αισθητική και λεπταίσθητο χειρισμό στα θέματα  του έρωτα, της θλίψης, της ειρωνείας, του κωμικού και τραγικού στοιχείου, μέσα στην αδυσώπητη πορεία του ανθρώπου προς το πεπρωμένο του.

Είναι εκπληκτική η ευχέρεια του Στεφανάκη, να κάνει χρήση ενός διαφορετικού τρόπου αφήγησης, που επιβάλλει η θεματική του συγκεκριμένου βιβλίου, χωρίς να χάνει  τη γνωστή ποιοτική συγγραφική του ταυτότητα, με την προσθήκη μάλιστα  μεγάλης δόσης χιούμορ.

Οι ήρωές του είναι από γνήσιο ανθρώπινο υλικό, τόσο όσον αφορά τα εξωτερικά  γνωρίσματα όσο και τις δράσεις, που απορρέουν μέσα από τα βαθύτερα κοιτάσματα της ψυχής τους, μέσα στην οποία καταβυθίζει τον αναγνώστη, καθιστώντας τον συμμέτοχο της χαράς και της οδύνης τους.

Τόποι και χώροι της αγαπημένης του Κρήτης, αλλά και της παγκόσμιας σκηνής στη διάρκεια της μισού αιώνα αφήγησης. που διαδραμάτισαν ένα σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη των ιστορικών γεγονότων, λειτουργούν ως μυθιστορηματικοί χαρακτήρες.

“Αχνά χαράματα έφτασαν στο Ηράκλειο και πήραν σειρά περιμένοντας να ανοίξει το Γενί Καπί, η Πύλη του Ιησού, και να μπουν στο Μεγάλο Κάστρο. Ο Γιαννιός αναμετρήθηκε με το πανύψηλο τείχος. Πρώτη του φορά αντίκριζε κάτι θεόρατο φτιαγμένο από ανθρώπινο χέρι. Μέχρι τότε την ιδέα του μεγέθους την έπαιρνε από τα βουνά και από την απεραντοσύνη της θάλασσας. Το βασίλειο του ανθρώπου σκέφτηκε. Παρατήρησε το καμαρόσχημο θύρωμα της πύλης με τους λαξευμένους λίθους και μαγνητίστηκε από τη λεπτομέρεια και το κάλλος της αρχιτεκτονικής του. Αυτή την ιδέα της ομορφιάς την κράτησε μέσα του σαν την πρώτη και πολυτιμότερη ανάμνηση από μια πολιτεία που είχε ακόμη να του διδάξει πολλά”.

Με έναρξη του ιστορικού πλαισίου το 1894, τόπο ένα χωριό της Βιάνου, στη νότια Κρήτη, και ένα φονικό, ο Στεφανάκης αφηγείται τον ξεσηκωμό των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους κατακτητές και την εν συνεχεία επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων προκειμένου να μοιράσουν τις Διοικητικές περιφέρειες της νήσου. Τη διοίκηση του Ηρακλείου ανέλαβαν οι Βρετανοί. Η αντίθεση των Τούρκων εκφράστηκε με τη σφαγή του  1898. Ακολούθησε ο βομβαρδισμός του Ηρακλείου από τους Βρετανούς με αποτέλεσμα τον θάνατο μεγάλου αριθμού Τουρκοκρητών, Βρετανών στρατιωτών και χιλίων περίπου νεκρών κατοίκων. Νεκρός και ο Λυσίμαχος Καλοκαιρινός, ο πατέρας του οποίου πριν από χρόνια του αγόρασε το υποπροξενείο του Ηρακλείου για τριακόσιες χρυσές λίρες, κίνηση που αποδείχτηκε σοφή γιατί τον προστάτεψε σε όλες  τις μετέπειτα ανακατωσούρες.  Όχι όμως  από την τελευταία…

“Το βράδυ της προηγούμενης είχε λάβει το τηλεγράφημα του Τζόνι Κούπερ:

“Honoured guest on board”.

Αυτό σήμαινε πως ο οπλισμός είχε φορτωθεί από το λιμάνι της Σύρου και πως στο πλοίο επέβαιναν οι δύο φιλέλληνες Αμερικανοί στρατιωτικοί που θα εκπαίδευαν τους αποδέκτες του. Τα όπλα τυλιγμένα σε πανιά, είχαν μοιραστεί σε στενόμακρα κασόνια που μετέφεραν σιτηρά. […] Εκείνη επέμενε να προτιμηθούν οι ομάδες που ελέγχονται από προσωπικότητες όπως ο Βενιζέλος. Τα ωραία χείλη όμως της έδωσαν να καταλάβει ότι σε μια επανάσταση όπως της Κρήτης αυτοί που είχαν τον πρώτο λόγο ήταν οι άτακτοι.”

“Η Μαργώ είχε βάσιμες πληροφορίες πως βρισκόταν στην κορυφή της λίστας των μπέηδων του Μεγάλου Κάστρου που υποκινούσαν τον μουσουλμανικό όχλο εναντίον επιφανών χριστιανών. Ευτυχώς ο πασάς τούς κρατούσε ακόμη σε λογαριασμό, υπακούοντας στα κελεύσματα του νέου βαλή αλλά και στις προειδοποιήσεις του Προξενείου της Αγγλίας που ξεκαθάριζε ότι οποιαδήποτε ενέργεια εναντίον Βρετανών υπηκόων θα θεωρηθεί επιθετική κίνηση κατά της Βρετανικής Αυτοκρατορίας”.

Με την ΄Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα, το 1913, παίρνει τέλος και η   Κριτική Πολιτεία, (με την Κρήτη ως αυτόνομο κράτος, πλην, πλήρως ελεγχόμενο από τις Μεγάλες Δυνάμεις και υπό τουρκική επικυριαρχία), που είχε επιτευχθεί παρά τις αντιθέσεις των Ενωτικών, και υπήρξε το μεταβατικό στάδιο μέχρι την ΄Ενωση.

 Η χαρά της Ελευθερίας δεν κράτησε πολύ, παρά την πεποίθηση ορισμένων ότι ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν θα έφθανε στην Κρήτη. Ύπήρξαν όμως  και διορατικοί, αυτοί που αντιλαμβανόταν εκ των πραγμάτων την επερχόμενη καταστροφή.

=Κι αν στη διάρκεια του Μεσοπολέμου κάποιοι κατόρθωσαν να ανεβάσουν το επίπεδο της ζωής τους, τους πρόλαβε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος για να τους γεμίσει πληγές κι απώλειες. Και δεν ήταν μόνον αυτός. Ακολούθησε και ο άλλος, ο Εμφύλιος μέχρι το 1949, το τέλος της αφήγησης.

“Οι άνθρωποι σκέφτονταν τη λευτεριά, κι όταν σκέφτονται έτσι, κάνουν σχέδια κι ορέγονται τον πλούτο. Είναι μια άλλη μορφή δουλείας, αλλά ποιος νοιάζεται;”

                                                              **

Η λογική είναι ένας ασφαλής τρόπος

για να προσεγγίζεις τα πράγματα

ακόμη και σε καταστάσεις που έχει χαθεί η λογική…

Είναι το πρόθεμα του Στεφανάκη με το οποίο εισάγει τον αναγνώστη στο Β΄ Μέρος της  αφήγησής του, εκεί όπου κάνει την εμφάνισή της η καλλονή και όχι μόνο, Μαργώ Μποτέλλη, η πραγματικά εκπληκτική, δυναμική, υπέροχη, ηρωίδα του. Γέννημα της Κρήτης, χήρα ενός μεγάλου καπνοβιομήχανου ευρωπαϊκών προδιαγραφών, φθάνει στο Μεγάλο Κάστρο μετά οκτώ χρόνια, με το πλοίο της “Μαργαρίτα”, μαζί με τον φαντασμένο δικηγόρο της ΄Αγγελο Γαληνό.

Εκεί στο Λιμάνι συμβαίνει η πρώτη άτυπη επαφή με τον Γιαννιό Αστάκη, έναν αμόρφωτο αλλά με εσωτερική δύναμη και λεπτό αισθητήριο νεαρό,  που η ανάγκη έφερε στο Ηράκλειο να εργάζεται ως χαμάλης.

Εκεί στο Λιμάνι, μια επόμενη φορά η Μαργώ Μποτέλλη τον πόθησε αντικρίζοντας μέσα από το ανοιχτό, ιδρωμένο πουκάμισο, το γυμνό του στήθος και επιδίωξε τη γνωριμία που γέννησε τον αμοιβαίο έρωτά τους.

“΄Ετσι οπως ισορροπούσε με τα βάρη στην πλάτη του, μεταφέροντας ακούραστα το ένα μετά το άλλο, δούλευε  σαν καλοκουρδισμένη μηχανή, χωρίς να μετρά τις ανάσες, τα βήματα που ξόδευε. Αν έκανε όμως να σουμάρει τις οκάδες που περνούσαν από πάνω του, θα διαπίστωνε με έκπληξη πως σ΄ένα μεροκάματο σήκωνε, χωρίς υπερβολή, το βάρος ενός πλοίου. Δεν θα μείνω μια ζωή χαμάλης, έλεγε κάθε μέρα στον εαυτό του…”

“ ΄Ηταν εκείνη η αποφράδα Τρίτη του Μάη, μέρα της μεγάλης σφαγής στα Χανιά, που ο Γιαννιός ανέβηκε εκτάκτως στο σπίτι της Μαργώς να φιλιόσουνε ξανά μετά τον τσακωμό τους […] Ο Γιαννιός τα φίλησε σαν να φιλούσε εικόνισμα.[…] Λίγο αργότερα η φαμέγια που έφερνε τους καφέδες, για να συνοδέψουν η κυρία και ο καλεσμένος της τα τσιγάρα τους, πήγε να χτυπήσει την πόρτα, αλλά πριν το κάνει άκουσε από μέσα ήχους που μετέδιδαν την έξαψη των σωμάτων και απομακρύνθηκε γρήγορα …”

Μια πλειάδα ηρώων όπως ο ατίθασος και ιδιόρρυθμος Αθανασός, θείος του Γιαννιού, ο γιατρός Σήφης Μαραβελάκης και η Γαλλίδα ερωμένη του Φλοράνς – στενοί φίλοι του ερωτευμένου ζεύγους, ο Λιολιός, γραμματέας με άποψη, της Μαργώς, ο αμφιλεγόμενος εξάδελφός της Μηνάς Φανουράκης, η υπέροχη δασκάλα Εμέλεια, η Σωτηρία τέως αρραβωνιαστικά του  Γιαννιού, ο Μιχαήλος, αδελφός του Γιαννιού κι αιτία του ξεριζωμού του, ο δικηγόρος ΄Αγγελος Γαληνός, ο μικρότερος αδελφός του Τσουγκρής και ο Γιωργής, γιος του Τσουγκρή, αφηγητής σε πρώτο πρόσωπο κάποιων κεφαλαίων, μαζί με δευτερεύοντες της πρώτης γενιάς που μεγάλωσε κάτω από τον τουρκικό ζυγό. Επίσης, διάφοροι Τούρκοι και Βρετανοί διοικητές, ο Γερμανός Τραπεζίτης  Καρλ Χανς Σούγκερ, κοσμοπολίτες καλλιτέχνες αλλά και καθημερινοί άνθρωποι της βιοπάλης, της δεύτερης γενιάς, αποτελούν το ψηφιδωτό της πλοκής, των οποίων οι ζωές διαπλέκονται όχι μόνο με τα ιστορικά γεγονότα, αλλά και με πρόσωπα της Ιστορίας.

“ Τα βερολινέζικα πρωινά του 1913, πάνω από ένα φλιτζάνι καφέ, κυλούσαν τελευταία με την ίδια πάντα συζήτηση για έναν Μεγάλο Πόλεμο, που προσώρας φαινόταν να είναι αποκύημα της φαντασίας του Σούγκερ. Την απαισιοδοξία του συμμεριζόταν μόνο  η Μαργώ και έπαιρνε το μέρος του όχι γιατί μόνο ήταν …[…]

΄Οταν ξέσπασε ο πόλεμος και οι Γερμανοί έδειχναν ικανοί να μπούνε στο Παρίσι τις πρώτες κιόλας εβδομάδες, εκείνη έφυγε εσπευσμένα για το Λονδίνο.”

Αν κατά μία από τις απόψεις σχετικά με τη θανάτωση του Μινώταυρου συμβολίζει την απελευθέρωση των Ελλήνων από τη Μινωϊκή Κρήτη, εν προκειμένω, η θανάτωση του Τούρκου δυνάστη και νταή, Μπραήμη, που πάλευε φορώντας κεφάλι ταύρου, και έγινε αφορμή αρχής αυτής της εκτενούς αφήγησης, δεν είναι παρά η ηρωική πράξη που απάλλαξε τους Κρητικούς από το τέρας της Τουρκοκρατίας.

Η ψυχογράφηση, η σαφής αποτύπωση των χαρακτηριστικών, των κινήσεων και των συμπεριφορών των ηρώων μέσα στην πάροδο του χρόνου, καθώς ζουν τη ζωή που ορίζει η προσωπικότητα, η κληρονομιά και ο τόπος, καθώς εμπλέκονται στα γρανάζια των ιστορικών συγκυριών υιοθετώντας νέους ρόλους που αλλάζουν τις ζωές ή τις σχέσεις τους με τους άλλους, αποκαλύπτουν τη δεξιοτεχνία του συγγραφέα να πλάσει ήρωες όχι απλά αληθοφανείς, αλλά σχεδόν πραγματικούς. Ανθρώπους   που ελάχιστα διαφέρουν από αυτούς του παρόντος χρόνου, με τον ίδιο σχεδόν τρόπο σκέψης, τους ίδιους φόβους απέναντι στο μέλλον, στον έρωτα και στον θάνατο, γεγονός που κάνει την αφήγησή του να έχει διαχρονικό χαρακτήρα.

Τρεις από τους ήρωές του είναι εμπνευσμένοι από πραγματικά πρόσωπα, όπως έχει δηλώσει.

Η κινηματογραφική, αλλά και ως πρόφαση στοχασμού αφήγηση συναρπάζει τον αναγνώστη, με τη δημιουργία συνεχών εντάσεων, τον κάνει να νιώθει την αύρα της εποχής, να οσφραίνεται τις μυρωδιές της φύσης, την οσμή του αίματος μέσα στον λαβύρινθο της Ιστορίας, να ζει την προσωπική ιλαρότητα  των ηρώων,  να συμμετέχει στην τραγωδία τους, να επικροτεί τις αποφθεγματικές ατάκες του συγγραφέα.

Σημαντικό στοιχείο η διακειμενικότητα, που συνήθως χρησιμοποιεί στα έργα του, προϊόν όχι μόνο της πολυετούς εμβριθούς αναγνωστικής του αφοσίωσης, αλλά και της αυτοδίδακτης (;) μουσικής και εικαστικής του παιδείας.

=Ο Στεφανάκης χαρίζει στο αναγνωστικό του κοινό ένα κλασικού τύπου μυθιστόρημα, δαμάζοντας τον χρόνο με μια ιδιαίτερη δομή, ένα μυθιστόρημα για κάθε αναγνώστη, κοσμώντας  την αφήγησή του άλλοτε με αδρές πινελιές και άλλοτε με τον απαλό χρωστήρα ιμπρεσιονιστή ζωγράφου.

ΠΗΓΗ: https://www.literature.gr/minotayros-dimitris-stefanakis-ekdoseis-metaichmio/

Αναρτήθηκε από: Dimitris Stefanakis

Ο Δημήτρης Στεφανάκης γεννήθηκε το 1961. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Είναι συγγραφέας δώδεκα μυθιστορημάτων και ενός δοκιμίου. Έχει... Διαβάστε περισσότερα...

Comments - Σχόλια

Share this Post:

Συνεχίστε την ανάγνωση...