Δημοσίευμα

Χρόνος και μνήμη
Τα προβλήματα του χρόνου στη λογοτεχνία είναι ιδιαιτέρως περίπλοκα. Η επική ποίηση συνδέεται με μια αίσθηση μακράς διάρκειας. Στο πεδίο του δράματος ισχύει το αντίθετο. Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι αντιλαμβάνεται το χρόνο από την οπτική γωνία του δραματουργού. Στα προσχέδια για το «Έγκλημα και τιμωρία» ρωτά: «Τι είναι ο χρόνος»; Και απαντά: «Δεν υπάρχει χρόνος. Ο χρόνος είναι ένα σύνολο αριθμών, ο χρόνος είναι η σχέση του υπαρκτού με το μη υπαρκτό». 

Ο Μαρσέλ Προυστ έγραψε το απόλυτο μυθιστόρημα, μια εποποιία της σκέψης, και, μέσω της χειμαρώδους γραφής του, κατάφερε να μεταμορφώσει την ποιητική του χρόνου σε ποιητική της ίδιας της ζωής. «Η μνήμη, καθώς εισάγει το παρελθόν μες στο παρόν δίχως να το τροποποιεί, αφαιρεί αυτή ακριβώς τη μεγάλη διάσταση του χρόνου διαμέσου της οποίας πραγματώνεται η ζωή».

Χρόνο και μνήμη συνδέει στο σπουδαίο μυθιστόρημά του «Μινώταυρος» (Εκδόσεις Μεταίχμιο) ο Δημήτρης Στεφανάκης. «...η μοναδική μας περιουσία είναι ο χρόνος, οι μικρές στιγμές που τις αφήνουμε να περνούν έτσι άσπλαχνα, για να τις αναπολούμε ύστερα μέσω της μνήμης αλλά να μην μπορούμε πια να τις αγγίξουμε», υπογραμμίζει ο συγγραφέας- αφηγητής. Και σε άλλο σημείο: «Και έρχεται η ώρα που ο άνθρωπος βουλιάζει αργά στην κινούμενη άμμο του γήρατος και αρχίζει πια να μην αντιστέκεται στον χρόνο που του απομένει, και τότε γυρίζει όλο και συχνότερα προς τα πίσω, σαν να ξαναζεί τη ζωή του από την αρχή, διορθώνοντας όσα τυχόν δεν ήθελε να γίνουν όπως έγιναν».

Ο «Μινώταυρος» διατρέχει τον μισό εικοστό αιώνα, την εποχή των άκρων, όπως την χαρακτήρισε ο Έρικ Χομπσμπάουμ. Ο έρωτας (σαρωτικός), ο πόλεμος (πλάτος οικουμενικό) και η πολιτική (ανελέητη διαμάχη) διαπλέκονται με τρόπο θαυμαστό για να διηγηθούν -μέσω των ηρώων- μια ταραγμένη περίοδο της Ιστορίας. Το αποτέλεσμα ζηλευτό!
Κατερίνα Μπούρα